Historie miejskie: Od osiedlowej kotłowni po nowoczesną i ekologiczną elektrociepłownię

"Łężańska" budowana była jako kotłownia osiedlowa, będąca rozwiązaniem tymczasowym i mająca ulec likwidacji po wybudowaniu większego obiektu, który – jako docelowa ciepłownia dla Krosna – miał powstać w dzielnicy Turaszówka lub w Krościenku Wyżnym. Niespodziewanie stało się jednak tak, że niewielka, osiedlowa kotłownia zaczęła dostarczać energię cieplną do coraz większej części miasta i budynków wielorodzinnych. Prężna działalność ciepłowni „Łężańska” i jej dynamiczny rozwój sprawiły, że w ciągu 40 lat stała się ona największym źródłem ciepła dla całego Krosna i jedną z najnowocześniejszych elektrociepłowni w kraju.

Pierwsze wzmianki o pomyśle na budowę ciepłowni „Łężańska” pochodzą z 1973 r., kiedy Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Krośnie zatwierdziło przygotowany przez Powiatową Spółdzielnię Mieszkaniową „Jutrzenka” plan zagospodarowania terenu przy ówczesnej ul. Łężańskiej, obecnie ul. Władysława Sikorskiego, pod potrzeby osiedlowej ciepłowni. Powstające końcem lat 70. i na początku 80. osiedle – wówczas XXX-lecia PRL, a obecnie bł. ks. Bronisława Markiewicza, uchodziło za jedno z najnowocześniejszych i największych w Krośnie, a centralne ogrzewanie i ciepła woda „prosto z kranu” wydawały się standardem i bezwzględnym wymogiem. Zamysł był taki, by piece kaflowe i przyblokowe kotłownie węglowo-koksowe odeszły do lamusa.

Budynek i cztery kotły

Budowa ciepłowni rozpoczęła się w 1976 r. i trwała cztery lata. Obiekt oddano do użytku w 1980 r., a zarządzanie nim powierzono utworzonemu specjalnie do tego celu Oddziałowi Energetyki Cieplnej, wchodzącemu w struktury Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej w Krośnie.

Pracą nowego obiektu, czyli kotłowni wyposażonej w dwa nowoczesne jak na ówczesne czasy kotły typu WR-10 o łącznej mocy 46,52 MW, kierował Józef Wilusz, który podlegał Stanisławowi Szydłowskiemu, pierwszemu dyrektorowi OEC. W 1982 r. zastąpił go na stanowisku Roman Galik. W wyniku zmian w branży gospodarki komunalnej zlikwidowano jednak WPGKiM, a z Oddziału Energetyki Cieplnej wyodrębniono pięć niezależnych Zakładów Energetyki Cieplnej, jako jednostki przedsiębiorstw gospodarki komunalnej poszczególnych miast, tj. Krosna, Jasła, Sanoka, Ustrzyk Dolnych i Leska. Szefem nowego Zakładu Energetyki Cieplnej w Krośnie został Józef Wilusz. Po nim stanowisko to piastowali: Marek Gosztyła, Ryszard Głowiak i Wojciech Gonet, a obecnie Damian Hanus. Natomiast pracą samej ciepłowni „Łężańska” od 2007 r. do chwili obecnej kieruje Jerzy Ćwięka.

Zakład Energetyki Cieplnej funkcjonował do 2008 r., kiedy to, na mocy aktu założycielskiego MPGK Krosno, ponownie utworzony został Oddział Energetyki Cieplnej, wchodzący w skład Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej – Krośnieńskiego Holdingu Komunalnego Sp. z o.o. Obecnie OEC stanowi wyodrębnioną i samodzielną organizacyjnie część holdingu.

Ciepłowniczy moloch

Budowa kotłowni „Łężańska” okazała się przysłowiowym „strzałem w dziesiątkę”. Po pierwsze dlatego, że była zgodna z koncepcjami rozbudowy sieci ciepłowniczej Krosna z lat 1975, 1977 i 1989, po drugie – dostarczała energię cieplną do nowo budowanych osiedli wielorodzinnych, a po trzecie – likwidowała małe i słabo wydajne kotłownie węglowo-koksowe, zmniejszając tym samym zanieczyszczenie powietrza w mieście.

Prężna działalność przedsiębiorstwa ciepłowniczego spowodowała, że zaczęło ono przejmować obsługę lokalnych źródeł ciepła i włączać je w swoje struktury. Przyblokowe kotłownie gazowe lub wysłużone kotłownie węglowe zastępowano przyłączem do sieci ciepłowniczej obsługiwanej przez ciepłownię „Łężańska”. Konsekwencją rozbudowy sieci stała się w 1987 r. rozbudowa ciepłowni o kolejne dwa kotły i zwiększeniu jej mocy z 46,52 MW do 69,78 MW. Mimo podjętych wówczas inwestycji obiekt ciepłowni nadal wymagał kompleksowej modernizacji i sporych nakładów finansowych. Spółka nie dysponowała jednak wystarczającymi środkami, w związku z czym przygotowana została koncepcja restrukturyzacji Oddziału Energetyki Cieplnej. Planowano utworzyć nowy podmiot i przeprowadzić jego prywatyzację, pozyskując doświadczonego partnera oraz środki na niezbędne inwestycje w ciepłowni. Pojawiła się jednak szansa na zdobycie środków unijnych. Zarząd Spółki, na czele z prezesem Januszem Ficem, stanął przed dylematem – prywatyzować miejską ciepłownię czy samemu szukać szans na pozyskanie kapitału? Postanowiono zaryzykować. Kwestię prywatyzacji odłożono na później, a zaczęto intensywnie pracować nad programem modernizacji ciepłowni i nad pozyskaniem potrzebnych środków z funduszy europejskich.

W ślad za podjętymi decyzjami w latach 2003-2007 udało się przeprowadzić kompleksową modernizację czterech kotłów węglowych i zredukować łączną moc kotłowni do 58,06 MW. Inwestycja warta 2,7 mln zł (netto) kosztowała Spółkę ok. 1,4 mln zł, ponieważ została zrealizowana przy blisko 50-procentowej dotacji ze środków Unii Europejskiej, pozyskanej w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego – Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw. To był krok do przodu, który Spółka postanowiła wykorzystać jako siłę napędową do przygotowania kolejnych planów modernizacji miejskiej ciepłowni i projektów unijnych.

Zapowiedzią nadchodzących zmian i przeobrażeń lokalnej kotłowni w nowoczesną i ekologiczną elektrociepłownię było m.in. zredukowanie mocy kotłów i wysokości komina, jak również zmniejszenie mocy samej ciepłowni. Spółka przystąpiła też do realizacji znaczących inwestycji, na finansowanie których z sukcesem pozyskiwała dotacje i dofinansowania unijne. Z powodzeniem sięgano również po wsparcie ze środków krajowych, w tym z NFOŚiGW w Warszawie oraz z WFOŚiGW w Rzeszowie.

Ciepło z biomasy

W 2010 r., z uwagi na wycofanie z eksploatacji i wyrejestrowanie z ewidencji UDT kotła wodnego o mocy 11,63 MW, liczba eksploatowanych kotłów wodnych zmniejszyła się z sześciu do pięciu, a łączna moc zainstalowana w źródle uległa obniżeniu do 46,43 MW. Wtedy też zmniejszono o ponad 20 m najbardziej charakterystyczny element ciepłowni, czyli komin. Początkowo miał on ponad 70 m wysokości i średnicę 1,9 m, a po modyfikacji z 2010 r. jego wysokość to 52 m i średnica 1,7 m. Te parametry są w zupełności wystarczające do aktualnej mocy ciepłowni.

W 2010 r. Prezydent Miasta Krosna zatwierdził też projekt budowlany i wydał pozwolenie na budowę instalacji ORC dla Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej w Krośnie Sp. z o.o. Projekt ten zakładał wybudowanie bloku kogeneracyjnego, składającego się z kotła na olej termalny (opalanego biomasą) i turbogeneratora ORC, którego celem jest produkcja ciepła w skojarzeniu z produkcją energii elektrycznej, przy wykorzystaniu paliwa odnawialnego (biomasy), spełniającego wymogi wysokosprawnej kogeneracji. Budowę nowej instalacji rozpoczęto w lipcu 2011 r., a jej eksploatację rozpoczęto w lutym 2013 r. Łączna moc elektrociepłowni „Łężańska” zwiększyła się do 53,146 MW. W 2019 r. Krośnieński Holding Komunalny zainwestował w budowę kolejnej instalacji biomasowej opalanej paliwem odnawialnym i ekologicznym, czyli zrębkami drzewnymi. Nowoczesny kocioł o mocy 7 MWt, wytwarzający energię cieplną dla obsługiwanej sieci oddano do użytku jesienią 2020 r. wraz z rozpoczęciem sezonu grzewczego.

Eko-elektrociepłownia

Dzięki strategii zastępowania miału węglowego paliwem ekologicznym, czyli biomasą, oraz skojarzonej produkcji energii cieplnej i elektrycznej, krośnieńska ciepłownia już w 2013 r. zyskała status elektrociepłowni. Wdrożony w niej efektywny system ciepłowniczy, redukujący zużycie miału węglowego na rzecz biomasy, spowodował, że elektrociepłownia „Łężańska” w szybkim czasie stała się obiektem pro-ekologicznym i funkcjonującym w zgodzie ze środowiskiem, który do minimum obniżył emisję zanieczyszczeń do otoczenia.

Nie bez znaczenia jest również prowadzona przez Spółkę od kilku lat kompleksowa modernizacja i rozbudowa obsługiwanej sieci ciepłowniczej. Sukcesywna wymiana przestarzałej infrastruktury na nowoczesną sieć ciepłowniczą pozwala Spółce na wzrost efektywności energetycznej w zakresie przesyłu i dystrybucji energii cieplnej, a także na ograniczenie awaryjności sieci i ograniczenie strat ciepła. Aktualnie Krośnieński Holding Komunalny eksploatuje na terenie Miasta Krosna sieć o długości ok. 32 km, w tym aż 26,5 km, czyli ok. 82%, stanowi nowoczesna sieć preizolowana. Dla porównania – w 2000 r. całkowita długość sieci wynosiła 16,9 km i tylko 1,6% stanowiła sieć preizolowana.

Zaznaczyć trzeba, że realizowane obecnie inwestycje modernizacyjne, po zakończeniu, podniosą procentowy udział sieci preizolowanych w strukturze całej ciepłowniczej do ok. 85%.

Przeprowadzone modernizacje zakładu i jego automatyzacja, jak również wdrażanie innowacyjnych rozwiązań i instalacji w systemie ciepłowniczym Krosna jest efektem strategii obranej przez Spółkę, która począwszy od 2003 r. do 2020 r. włącznie zrealizowała 12 projektów inwestycyjnych i infrastrukturalnych związanych z działalnością i funkcjonowaniem elektrociepłowni „Łężańska”. Dzięki nim krośnieńska elektrociepłownia posiada efektywny system ciepłowniczy, który ma zaledwie kilkanaście procent przedsiębiorstw ciepłowniczych, co plasuje nas wśród najlepszych zakładów tego typu w Polsce.
Łączne nakłady inwestycyjne w elektrociepłowni wyniosły w latach 2003-2020 ok. 66,6 mln zł (netto), a pozyskane przez Spółkę dotacje ze środków Unii Europejskiej wyniosły ponad 25 mln zł (netto).

40-lecie z liczbach

Przypadający na rok 2020 jubileusz 40-lecie istnienia ciepłowni „Łężańska” zbiegł się w czasie z oddaniem do użytku nowego kotła biomasowego. Włączenie tej instalacji do całego systemu ciepłowniczego zwiększa jego wydajność, pozwala na dalszą rozbudowę sieci i pozyskiwanie nowych odbiorów, co oznacza jedno – dalszy rozwój!

W sezonie zimowym 2020/2021 elektrociepłownia będzie pracowała w oparciu o dwa nowoczesne i bardzo wydajne kotły biomasowe oraz cztery kotły opalone miałem węglowym, które będą pełnić rolę kotłów szczytowych oraz rezerwowych. Ponadto „Łężańska” obsługuje 178 odbiorców, zarządza siecią ciepłowniczą o długości ponad 32 km oraz wytwarza rocznie 245 tys. GJ energii cieplnej i 8,5 tys. MWh energii elektrycznej.

Plany Spółki odnośnie do inwestycji realizowanych na terenie Oddziału Energetyki Cieplnej są jednak jeszcze bardziej dalekosiężne. Spółka chce wybudować przy ul. Sikorskiego blok energetyczny, bazujący na pozostałościach po sortowaniu odpadów jako wkład do produkcji paliwa. Projekt ten miałby być realizowany na potrzeby kompleksowego rozwiązania problemów z zagospodarowaniem odpadów dla miasta Krosna oraz 28 gmin, które nawiązały współpracę z Krosnem, czyli dla obszaru zamieszkałego przez ok. 350 tys. mieszkańców.

red. fot. Krośnieński Holding Komunalny