Ortografii wszyscy będziemy uczyli się od nowa. Żeby pisać bez błędów

„To chyba największa reforma ortografii w czasach powojennych. Trzeba się będzie uczyć wielu rzeczy od nowa” – tak na Facebooku zareagował na tę wiadomość Instytut Języka Polskiego UW.

Korzyść dla Kowalskiego?

Rada Języka Polskiego zdecydowała o zmianie wielu zasad ortografii. I wyjaśniła, dlaczego to robi.

„Wprowadzenie tych zmian (…) przyniesie korzyść w postaci uproszczenia i ujednolicenia zapisu poszczególnych grup wyrazów i połączeń, eliminacji wyjątków, a także likwidacji przepisów, których zastosowanie jest z różnych powodów problematyczne, np. wymaga od piszącego zbyt drobiazgowej analizy znaczeniowej tekstu” – czytamy na stronie Rady. 

W czym to pomoże Kowalskiemu?

„Przyczyni się do zmniejszenia liczby błędów językowych oraz – być może – umożliwi piszącym skupienie się na innych niż ortograficzne aspektach poprawności tekstu” – podkreśla Rada. 

Co się zmieni? 

Oto kilka nowych zasad:

Nazwy mieszkańców miast, dzielnic i osiedli będą zapisywane wielką literą: Krakowianin, a nie – jak to jest teraz – krakowianin. 

Jedynym wyjątkiem w zapisie nazw mieszkańców pozostaną nieoficjalne nazwy etniczne, które będzie można zapisywać i z małej, i z wielkiej litery. Np. mieszkaniec Anglii – angol lub Angol. 

Wielką literą będą zapisywane nie tylko nazwy producentów, ale także ich wyrobów, np. firma Tesla, ale również – wyjaśnia Rada – „na parkingu pojawiła się czarna Tesla”.

Inne zmiany to… 

Cząstki -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście w połączeniu ze spójnikami piszemy zawsze rozdzielnie. Np. „Zastanawiam się, czy by nie zjeść kebsa”. 

Człon pół- piszemy zawsze razem, np. półprawda, półżartem, półserio, chyba że piszemy go w odniesieniu do jakiejś osoby, np. pół-Polak, pół-Hiszpan. 

Trzy formy zapisu słów typu: tuż-tuż; tuż, tuż; oraz tuż tuż (z łącznikiem, z przecinkiem i rozdzielnie).

W nazwach obiektów przestrzeni publicznej wszystkie człony piszemy wielką literą (z wyjątkiem wyrazu ulica), np. Plac Warszawski, Aleja Poznańska, Cmentarz Centralny, ale – uwaga! – ulica Kwiatowa. 

Dopuszczenie rozdzielnej pisowni cząstek mini-, super-, extra-, eko-, wege-, mega-, itd, np. superpomysł, ale również super pomysł. 

Przedrostki niby- oraz quasi- piszemy zawsze łącznie, np. nibynóżki, nibyartysta. 

I jeszcze jedna zmiana zasady, która wielu Polakom sprawiała trudność:

Nie- z przymiotnikami i przysłówkami piszemy zawsze łącznie, np. niemiły, nienajlepiej, nienajstaranniej.

Szczegółowe zmiany na stronie Rady Języka Polskiego PAN.

Od kiedy?

Zmiany wejdą w życie 1 stycznia 2026 roku. Od tego dnia – podkreśla Rada Języka Polskiego – ten dokument „stanie się jedynym ważnym źródłem zasad ortograficznych i interpunkcyjnych”. 

I dodaje, że „moc utracą uchwały ortograficzne Rady z lat 1997–2008 oraz wszelkie inne dokumenty i uchwały wcześniej podejmowane, dotyczące pisowni i interpunkcji, niezgodne ze wspomnianym dokumentem”.

Dlaczego termin wprowadzenia tych zmian jest tak odległy?

„Aby umożliwić wszystkim osobom i instytucjom dostosowanie się do nich” – wyjaśniła Polska Akademia Nauk w swoim komunikacie zamieszczonym w mediach społecznościowych.

I dodała: „Rada nie wprowadziła (i nie zamierza wprowadzać w przyszłości) żadnych zmian podstawowych zasad regulujących oznaczanie w piśmie samogłosek i spółgłosek języka polskiego, na przykład dotyczących stosowania „rz” i „ż”, „ch” i „h” czy „ó” i „u”.